BỐN TƯỢNG ĐÀI BẤT HỦ CỦA ĐỜN CA TÀI TỬ NAM BỘ - KỲ 2 *GIÁO SƯ NGUYỄN VĨNH BẢO: “Để tiếng đàn tranh mãi ngân xa”

*GIÁO SƯ NGUYỄN VĨNH BẢO: “Để tiếng đàn tranh mãi ngân xa”
 
Ông được xem là bậc thầy trong việc nghiên cứu và phát triển nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ trên thế giới. Công lao của ông rất lớn khi đã cùng GSTS Trần Văn Khê thu âm đĩa nhạc ĐCTT Nam Bộ đầu tiên theo lời mời của tổ chức UNESSCO tại Pháp, để sau này đĩa nhạc này là một trong những tư liệu có giá trị để Tổ chức văn hóa thế giới công nhận ĐCTT Nam Bộ là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại
 
Kỳ 2: 97 TUỔI VẪN CÒN MÊ DẠY NHẠC

GS Nguyễn Vĩnh Bảo đón nhận bằng khen của Thủ tướng trong lúc ông cho rằng: “cơ thể già yếu nhưng vẫn đam mê dạy nhạc qua internet. Qua hướng dẫn bằng thông tin điện tử với nhiều sinh viên Việt Nam tại Mỹ, Pháp; tôi không ngờ tiếng đàn tranh của tôi vang xa đến những thính đường đại học như: Sorbonne, Washington, Kent…”. Rồi ông miên man kể về các học trò phương xa của mình. Người thì mê học đờn tranh chỉ vì nghe tiếng réo rắc của âm thanh để nhớ về quê nhà, người thì thích học có dịp mắc áo dài, ngồi đàn cho trên sân khấu cho hàng trăm sinh viên phương tây trầm trồ. Và như ông nói, mỗi học trò qua internet học đàn tranh với nhiều lý do khác nhau, nhưng tựu trung đều muốn góp phần nâng niu và bảo tồn nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ. Ông cười ví von: “Với nghệ sĩ người ta thường gọi tôi một cách thân quen là Vĩnh Bảo, khiến nhiều người lầm tưởng tôi thuộc giới hoàng tộc Huế. Thực ra, quê quán của tôi là Cao Lãnh (Đồng Tháp). Tiếng đàn của tôi nhờ trực diện với sông nước nên cứ mênh mang, huyền diệu như cơn sóng muôn trùng. Yêu đất, yêu ĐCTT nên tôi càng hiểu rõ hơn giá trị của sinh thái đối với người mê âm nhạc tài tử”.

97 tuổi vẫn còn lên mạng dạy nhạc mỗi ngày từ 2 đến 4 giờ, GS Nguyễn Vĩnh Bảo cho rằng nhờ ông thích những trang thơ tiếng Pháp, những bài viết nghiên cứu ĐCTT bằng tiếng Anh, “nên đầu óc tôi vẫn còn sáng. Nói một cách nào đó, tôi luôn đặt mình trong tâm trạng nâng cao tầm tri thức về âm nhạc, để qua cuộc đời với những thăng trầm, buồn vui, tôi áp dụng vào kỹ thuật chơi đàn, rồi đóng đàn tranh. Sau đó hệ thống hóa lý thuyết và ứng dụng âm nhạc để các nghiên cứu sinh tiếp thu”. GS đã kể về công việc của một nhà giáo 97 tuổi không cho phép mình ngơi nghỉ.
 
 
PHƯƠNG PHÁP LUẬN VỮNG VÀNG

Nhà giáo ưu tú Phạm Thúy Hoan xúc động kể: “Những đóng góp to lớn của GS Nguyễn Vĩnh Bảo chính là thể hiện nét độc đáo của phương pháp truyền khẩu tiềm tàng trong một nghệ nhân có một quá trình nghiên cứu nghệ thuật ĐCTT lâu dài. Tôi học ở thầy rất nhiều sự kết hợp tinh tế giữa nghiên cứu,  giảng dạy và tìm sự kết nối tương đồng để sinh vien dễ hiểu, dễ tiếp thu. Với cách đó người đam mê ĐCTT Nam Bộ đã có nhiều phương pháp học đờn tranh và nhiều loại nhạc cụ khác một cách dễ dàng, mà giá trị của việc hình thành công trình đó, chính là từ trái tim, khối óc của GS Nguyễn Vĩnh Bảo”.

Trong lĩnh vực biểu diễn, GS nguyễn Vĩnh Bảo thế hệ kế thừa các nhạc sư: Cao Văn Lầu (tức sáu Lầu, Bạc Liêu), Trần Văn Kiên (tức Mười Kiên, Cần Thơ), và cùng thời với thế hệ các nhạc sĩ: Chính Kỳ, Nguyễn Văn Thịnh & tức Giáo Thịnh), Hai Biểu, chính Trích (cha của NS Tú Trinh), Hai Khuê, Bảy Hàm, Mười Tiếng, NaM8 Cơ, Văn Vĩ, sáu Tửng… Ông sớm tiếp cận với văn hóa phương Tây, trogn lúc dạy tiếng Pháp ở trường Ngô Quang Vinh (khoảng năm 1947) do đó ông chơi rất thạo: piano, violon, man-doline và guitare.

GSTS Trần Văn Khê nhận xét trong lễ đón nhận bằng khen của Thủ tướng trao tặng GS Nguễn Vĩnh Bảo: “Tôi chưa nghe ngón đàn tranh nào hay hơn ngón đàn của GS Nguyễn Vĩnh Bảo. ngón đờn đó vừa bay bướm, vừa sâu sắc. không chỉ dừng lại tiếng đàn tranh, anh còn đờn tuyệt diệu nhiều loại nhạc cụ như: kìm, gáo, tỳ bà, độc huyền (bầu)… anh bước vào làng âm nhạc chuyên nghiệp rất sớm, đó là năm 1938, một đĩa nhạc hát giá trị còn lưu trữ lại, đó là tiếng đờn gáo của anh hòa quyện với tiếng đàn đàn tranh của Năm Nghĩa (cha củ NSUT Bảo Quốc), tiếng đàn kìm cảu Ba Cần, vào tiếng ca cảu cô Ba Thiệt (chị của cô Năm Cần Thơ). Bộ đĩa Beka đó rất giá trị mà tôi đã được nghe.

Với NSND Ngọc Giàu, bà tâm sự: “Lắng nghe từng tiếng rung, tiếng nhấn điêu luyện, tha thiết trên tiến đàn kìm (nguyệt), trên dây đàn gáo, đàn tranh của GS Nguyễn Vĩnh Bảo, thế hệ nghệ sĩ sân khấu chúng tôi cảm nhận  tâm hồn mình sảng khoái, tươi trẻ, bởi không có sự sai sót nào trong cao độ âm thanh tinh tế ma ông đã gieo vào lòng người nghe. Ông đã sống với ĐCTT từ hơn tám mươi năm theo từng nốt thăng trầm đất nước, của đời người.

Nhắc đến sự đóng góp đồ sộ của ông với nghệ thuật ĐCTT nam Bộ, Thạc sĩ Huỳnh Khải nói: “Ông còn là nhà sáng tạo âm thanh và nhạc cụ. Tôi được biết, ông đã sáng tạo ây tỳ (quãng tám), và dây “xề-li” (quãng tư) hồi năm 1935 và minh họa một cách hết sức nhuần nhuyễn kỹ thuật diễn tấu hai loại dây lạ lùng, thú vị này. Mà câu chuyên sáng tạo hai loại dây này khởi nguồn từ bối cảnh thiên nhiên. Lúc đó ông theo đoàn hát sang Campuchia, trên đường đi thăm một ngôi chùa trong môt đêm trăng ông nghe tiếng ểnh ương kêu thảm não, khiến ông nghĩ ra một cách tạo âm cho cây đàn gáo qua cách tăng dây. Sáng tạo ấy quả linh bắt gặp tư duy thiên nhiên của Oliver Messian, nhà soạn nhạc Pháp, khi ông này ghi âm, nghiên cứu tiếng chim nhiều nơi trên thế giới cho một số các tác phẩm đương đại của ông. Và còn nữa, việc ông mạnh dạn cải tiến đàn tranh với 17, 19, và 21 dây. Trước đó đàn tranh chỉ có 16 dây. Ông cũng là ngươi đầu tiên thử nghiệm thàh công khi đóng hộp đàn trang bằng gỗ kiri của Nhật Bản. đây là một loại gỗ có vân sơ tuyệt đẹp, chất xốp vừa đủ tạo nên tiếng âm vang trong sáng cho đàn tranh VN”.

Âm thanh của tiếng đàn tranh mà GS Nguyễn Vĩnh Bảo đã để lại cho cuộc đời đã đáp ứng tnh1 thẩm mỹ cao, hình dáng cây đàn tranh VN tở nên đẹp hơn, thực tế hơn cho việc diễn tấu. GSTS Nguyễn Thuyết Phong khẳng định: “Tiếng đàn tranh của GS Nguyễn Vĩnh Bảo trên cây đàn được đóng bằng gỗ kiri, loại gỗ chuyên để d9ogn1 đàn koto của Nhật trong nhiều đĩa nhạc, đã theo tôi trong suốt thời gian trắng nghiệm khoa học âm thanh (acoustics) tại đại học Washington (1987-89). Hai nhà khoa học Edward Burns và Douglas Keefe ở đây đánh giá độ vang loại đàn tranh Nguyễn Vĩnh Bảo là dài nhất trong các loại đàn tranh Châu Á. Ngoài âm sắc đẹp, quý phái, kết quả thử nghiệm đó quả đáng ghi nhận hay nhất trong lịch sử chế tác đàn tranh Việt Nam. Lại nữa, hiện nay cả nước thường sử dụng đàn tranh 17 dây, bắt nguồn từ sáng tạo của nghệ nhân Nguyễn Vĩnh Bảo. cải tiến nhạc cụ của ông đã đạt đến trình độ định chuẩn dân tộc cao, không lai căng, đi sai lệch truyền thống như một số các trường hợp gần đây. Đó la điểm son, đồng thời là minh chứng  hùng hồn nhất về đóng góp của ông cho nên văn hóa dân tộc”.


Thanh Hiệp