Phác thảo Nghệ Thuật Hát Hồ Quảng (Phần 2) - Chuyện tuồng Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài.

Chuyện phim LSB – CAĐ như sau:
Tiểu thơ Chúc Anh Đài muốn đi du học ở Hàn Châu, Chúc Ông và Chúc Bà không muốn cho con gái đi học xa nhà nhất là trường học đó chỉ có nam học sinh. Chúc Anh Đài quá muốn đi học nên phải cải nam trang, cô hầu gái là Ngân Tâm cũng cải trang thành thơ đồng để theo hầu Chúc Anh Đài, vì vậy ông bà Chúc viên ngoại mới cho phép đi du học.
Chúc Anh Đài và thơ đồng Ngân Tâm đến ngã ba Phụng Hoàng San gặp Lương Sơn Bá và thơ đồng Tứ Cữu cũng đi Hàn Châu du học.
Gặp nhau tình cờ trên đường đến trường, Chúc Anh Đài và Lương Sơn Bá cảm mến nhau nên họ bẻ cành liễu thay nhang, bái lạy nhau thề nguyền kết tình huynh đệ. Hề đồng Tứ Cữu và thơ đồng Ngân Tâm cũng kết bạn tâm giao.
Lương Sơn Bá và Chúc Anh Đài vừa là đồng môn, đồng tâm, đồng ý, sau giờ học thường đi du ngoạn, đối thơ, ngâm vịnh, tạo ra biết bao kỷ niệm, đôi bạn ngày càng khắn khích, thương mến nhau. Lương Sơn Bá không biết Chúc Anh Đài là gái giả trai nhưng Chúc Anh Đài thì đã thầm yêu Lương Sơn Bá.
Ba năm sau, Chúc Anh Đài được lịnh của Chúc viên ngoại gọi nàng trở về quê.
Chúc Anh Đài trước khi giã từ Lương Sơn Bá, trao cho Lương Sơn Bá là tấm bội ngọc gia truyền của dòng họ Chúc và nói rằng sẽ thu xếp để Lương Sơn Bá cưới người em gái 16 tuổi của mình( thật lòng là ngụ ý nói về cô ).
Về đến quê nhà, Chúc Anh Đài mới biết bị Chúc viên ngoại gả ép nàng cho Mã Văn Tài, con của một viên quan địa phương. Chúc Anh Đài không chấp nhận cuộc hôn nhơn ép buộc và thú nhận với cha mẹ là đã yêu Lương Sơn Bá.
Ông bà Chúc viên ngoại là gia đình phong kiến, không chấp nhận việc con cái cải lời cha mẹ. Hôn nhơn phải do cha mẹ định đoạt, cha mẹ đặt ở đâu thì con cái phải tuân theo. Do quan niệm phong kiến đó, dù Chúc Anh Đài không thuận theo ý của ông bà, ông bà vẫn nhận sính lễ của gia đình Mã Văn Tài và định ngày hôn lễ.
Đúng lúc đó Lương Sơn Bá thi đậu, được bổ nhiệm làm Tri Huyện ở Ngân huyện. Lương Sơn Bá tìm thăm Chúc Anh Đài, biết được Chúc Anh Đài là gái giả trai nên Lương Sơn Bá xin được thành hôn với Chúc Anh Đài nhưng Chúc Anh Đài đã bị cha nàng gã nàng cho Mã Văn Tài. Cuộc chia ly đau đớn cho cả Lương Sơn Bá và Chúc Anh Đài, Lương Sơn Bá hoàn lại tấm ngọc bội đính hôn của Chúc Anh Đài. Quá đau đớn vì mất người yêu, Lương Sơn Bá thất tình, ngả bịnh, thổ huyết và chết tức tưởi.
Chúc Anh Đài bị cha mẹ ép buộc, phải lên kiệu hoa để kết hôn với Mã Văn Tài. Khi kiệu hoa đến Lư Sơn Tiểu Lộ, Chúc Anh Đài thấy ngôi mộ của Lương Sơn Bá ở ven đường, bỗng phong ba bão tố nổi lên, cát bay đá chạy mịt mù, phu khiêng kiệu hoa không thể cất bước, Chúc Anh Đài xin ngừng kiệu hoa để thắp một nén nhang cho người yêu xấu số.
Trước mộ của Lương Sơn Bá, Chúc Anh Đài thắp nhang khấn vái, khi sống không được đồng tịch đồng sàng thì nguyện chết được đồng quan đồng quách với người yêu. Tiếng khóc than của Chúc Anh Đài động lòng trời đất, sấm sét nổi lên, ngôi mộ chôn Lương Sơn Bá bỗng nức ra làm đôi. Hồn của Lương Sơn Bá hiện lên, Chúc Anh Đài bước vô trong mộ của Lương Sơn Bá. Ngôi mộ khép lại để vùi chôn hai kẻ chung tình vào chung một nấm mồ.
Trên mộ của hai kẻ chung tình Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài xuất hiện một đôi bướm lớn thật đẹp, đôi bướm cùng chấp cánh bay lượn nhởn nhơ trên khắp mọi miền rừng núi ngập tràn hương thơm cỏ nội hoa ngàn.
Hai kẻ yêu nhau dưới thế gian không được thỏa nguyền thì đôi linh hồn trọn thủy toàn chung của họ sẽ gắn bó bên nhau vĩnh viễn trên cõi thiên đàng.
Chuyện tình Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, truyền thuyết tình sử bi thảm của  Lương – Chúc thời Đông Hán ( 317 – 420 ) được ví như truyện tình yêu Romeo – Juliet của nước Anh.
Năm 1962, xưởng phim Thiệu Trị( Shaw Brothers studio) sản xuất phim Love Eternel (Tình Yêu vĩnh cửu ) tức phim Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, đạo diễn Lý Hàn Tường. diễn viên Lăng Ba vào vai Lương Sơn Bá, diễn viên Lạc Đế vai Chúc Anh Đài. Phim hát tiếng Quan Thoại ( Bắc Kinh), có phụ đề Việt ngữ, khán giả Việt Nam xem phim có thể hiểu được cốt truyện và tình cảm của các nhân vật chánh nên có khán giả khóc cảm thương cho mối tình dang dở bi thảm của Lương và Chúc. Đây là một điều hết sức đặc biệt vì xưa nay khán giả xem phim hát bóng không có trường hợp nào khóc theo nhân vật trong phim.
Từ truyện phim chuyển thể qua tuồng cải lương nhạc Đài Loan, tác giả và đạo diễn cải lương không thực hiện được những cảnh trí tuyệt đẹp của phim ảnh nhưng tuồng cải lương được hát bằng tiếng Việt, khán giả Việt Nam tiếp thu dễ dàng nên họ đồng cảm với tình cảm của Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài, họ vui cái vui hồn nhiên khi hai nhân vật chính gặp nhau, thề nguyền kết bạn, du ngoạn đối thi họa cảnh.  Các bản Chiêu Quân Thượng, Giấc Mơ Xuân, Mộng Bướm Hoa, bài ca Đài Loan trong lúc kết bạn ở Phụng Hoàng San được diễn tả thật là êm đềm và thơ mộng.
Cảnh chia tay Chúc Anh Đài về quê theo lịnh cha, các bài ca Ly Hận, Ngưu Lang Chức Nữ, Sầu Nguyệt Hạ và bài Nghi Sơn Biệt Khúc đã lấy nước mắt khán giả nhất là trong cảnh Chúc Anh Đài trao tặng bội ngọc như vật đính hôn của em gái ( tức là CAĐ) cho Lương Sơn Bá.
Cảnh chót, ngôi mộ của Lương Sơn Bá nơi ven đường Lư Sơn Tiểu Lộ, trời bỗng nổi cơn giông bão, Chúc Anh Đài ngừng kiệu hoa, thắp nhang khấn vái nơi mộ LSB, bài ca Hồ Điệp Hận Tình Khúc làm cho khán giả khóc nức nở theo nhân vật trên sân khấu.
Xảo thuật sân khấu của đoàn hát Minh Tơ - Khánh Hồng cũng góp phần thành công không nhỏ cho vở tuồng Hồ Quảng Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài.
Riêng cảnh kết thúc, gió mưa, sấm chớp, trời gầm tạo cảm giác như chuyện thật ngoài đời như đất trời cũng cảm thông cho mối tình bi thảm của Lương – Chúc mà nổi lên bão giông, sấm sét. Một tiếng nổ. ánh chớp sáng lóa mắt, ngôi mộ nứt ra, hương hồn Lương Sơn Bá hiện lên trước tiếng khóc gào thê thảm của Chúc Anh Đài, khán giả xem tuồng như kinh sợ rợn óc, nổi da gà rồi ánh sáng màu xanh ảm đạm trên sân khấu chuyển dần qua ững hồng, trên nấm mộ hiện ra đôi bướm lớn, sắc màu rực rỡ, đôi bướm chớp cánh rồi cùng chập chờn lượn bay quanh nhau , bài ca Mộng Bướm Hoa được giàn hợp xướng giọng nữ ca trong hậu trường, làm nền cho cảnh thơ mộng, biểu hiện cuộc tình hạnh phúc của đôi linh hồn yêu nhau, đau thương nơi trần thế nhưng vĩnh viễn hạnh phúc trên thiên đàng.
Một kết thúc tuồng có hậu, dù là ảo tưởng nhưng đúng với lòng mong muốn của khán giả. Khán giả đã khóc hết nước mắt vì cuộc tình ly tan Lương Chúc nhưng ngay khi hai nhân vật đó chết đi thì một mối tình gắn bó  thiên thu nẩy nở trên thiên đường
Sân khấu cải lương có nhiều tuồng lấy nước mắt khán giả như tuồng Phạm Công Cúc Hoa, Thoại Khanh Châu Tuấn, Lan và Điệp, Nửa đời hương phấn, Con Gái Chị Hằng, Đôi Mắt Người Xưa, Bóng Chim Tăm Cá, Mộng Đẹp Nửa đời hoa, Người Tình Của Biển, … đây là những vở tuồng cổ tích hoặc tuồng xã hội Việt Nam.
Xưa nay không có vở tuồng Tàu nào làm cho khán giả Việt xem hát mà thương cảm đến đổ lệ như tuồng Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài dưới dạng tuồng cải lương Hồ Quảng. Các ký giả kịch trường lúc bấy giờ có chung một nhận xét là tuồng Hồ Quảng Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài thành công nhờ vào cốt chuyện tình bi thảm của hai nhân vật Lương và Chúc nhờ những bài ca êm dịu rút từ trong phim LSB – CAĐ, nhớ ớ phim chiếu bong LSB – CAĐ đang chiuếu ở nhiều rạp, đó là một cách quảng cáo hiệu quả nhất cho vở tuồng Hồ Quảng của đoàn Khánh Hồng – Minh Tơ.
Về văn chương, nhiều bài ca  trong tuồng Hồ Quảng viết gượng ép cho lời ca phải đúng với nốt nhạc ghi âm trong phin ra nên khi nghệ sĩ ca, nhờ có trống đệm hoặc đàn organ đưa hơi, nhạc lớn tiếng lấp lời ca nên khán thính giả hiểu ý chung chung đoạn ca chớ không thể thưởng thức văn chương đoạn ca đó.
Bài ca theo nhạc Đài Loan được sử dụng trong tuồng cải lương Hồ Quảng không phải chỉ có rút ra trong phim Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài mà hai nhạc sĩ Há Thầu và Á Long còn rút ra trong hai phim Thanh Xà - Bạch Xà và Dương Gia Tướng để dùng những đoạn ca có tích chất oai hùng, tranh cải cho các nhân vật đóng vai võ tướng.
Vì vậy tôi sẽ kể tiếp cốt truyện phim Thanh Xà - Bạch Xà để thấy xuất xứ của  các ca khúc trong tuồng Hồ Quảng sau tuồng LSB – CAĐ.
Nguyễn Phương 2014
( còn tiếp )