Biến cải lương mẫu mực thành hài nhảm

Hầu như không ai không biết vở cải lương Tô Ánh Nguyệt của soạn giả NSND Trần Hữu Trang, nói về một phụ nữ tên Tô Ánh Nguyệt đã chấp nhận thua thiệt, hy sinh trong suốt cuộc đời mình vì những người mà cô thương yêu. Ông viết vở này năm 1936, và vở đã công diễn suốt từ đó cho đến tận bây giờ, tính ra đã 80 năm. Nhiều thế hệ nghệ sĩ đã gây ấn tượng mạnh khi diễn vở này như NSND Lệ Thủy, NSND Diệp Lang, NSND Thanh Tòng, NSƯT Minh Vương, Hồng Nga, Tú Trinh, Thoại Miêu, Giang Châu... Và kịch bản này được xem như một trong những kịch bản cải lương mẫu mực. Nhiều thí sinh khi thi giải Trần Hữu Trang, Chuông vàng vọng cổ, hoặc các giải khác thường chọn một trích đoạn trong vở diễn để thi.

Tô Ánh Nguyệt... dị dạng

Thế nhưng, trong một chương trình Thúy Nga Paris by night được thực hiện tại hải ngoại gần đây, trích đoạn cải lương Tô Ánh Nguyệt (sau đó được tải lên YouTube) do các nghệ sĩ Ngọc Giàu, Trấn Thành, Anh Đức biểu diễn đã làm thay đổi rất nhiều hình tượng nhân vật lẫn ý nghĩa câu chuyện. Đặc biệt, Trấn Thành trong vai chính Tô Ánh Nguyệt đã đưa vào đó quá nhiều lớp hài bát nháo, biến cô Nguyệt hiền lành, gia giáo thành một ả đanh đá, cong cớn, trợn mắt phùng mang, xắn quần lên tới bẹn, tay bợ cặp ngực, xoay người như lên đồng và nói những câu như: Ai kêu tui đó/Mặt chó tui đây; hay đoạn đối thoại giữa 3 diễn viên: Hôm nay gặp mẹ lần đầu tiên, con muốn gì con nói một tiếng đi Tâm, mẹ sẽ làm cho con/Cho con bú một miếng/Rồi, chắc hư luôn cái bình sữa/Cái thằng này, cái đó để cho ba bú... Và khi kêu “má”, “mẹ” thì nghệ sĩ cố tình nhấn nhá, nghe như tiếng chửi thề.

Trích đoạn Tô Ánh Nguyệt này đã vượt quá sự chịu đựng của người chuyên diễn hài như tôi. Nghệ sĩ cũng có quyền nghĩ ra những cách diễn hài mới, nhưng hài bậy bạ sẽ là tấm gương xấu cho trẻ em bắt chước, ảnh hưởng tiêu cực đến nhân cách khán giả. Đặc biệt khi đem cải lương ra bôi bác như vậy là sỉ nhục bản sắc dân tộc   Nghệ sĩ hài Xuân Hương

Khán giả Trần Văn Danh (Đồng Tháp) bức xúc: “Nhiều nghệ sĩ hải ngoại đã giới thiệu cải lương chuẩn mực cho công chúng đang sinh sống ở nước ngoài, nhất là lớp trẻ. Ngược lại, nghệ sĩ trong nước thì đem một thứ cải lương kỳ quái ra trình diễn. Tôi đã từng yêu mến Trấn Thành, nhưng thấy anh dần dần diễn lố, ứng xử quá lố”.

“Quá sức chịu đựng”

Về vai diễn Minh - người tình cũ của Tô Ánh Nguyệt trong trích đoạn nói trên, nghệ sĩ Ngọc Giàu trần tình: “Trong các chương trình hài ngay tại VN, nhiều em trẻ lấy cải lương ra diễn lại, pha hài vô tùm lum, có ai nói gì đâu. Còn trong Tô Ánh Nguyệt, tôi không có giễu nhiều, chỉ nói theo Trấn Thành vài câu thôi. Lúc tập tuồng tôi cũng có cản khi thấy Trấn Thành hài nhiều quá, sợ khán giả không chịu, thì Trấn Thành có nói: “Con sẽ nói ở phần kết thúc, rằng cô Nguyệt này không phải cô Nguyệt ngày xưa, cô này bán cocktail tô, không chờ đợi mỏi mòn mà phải biết tìm hạnh phúc mới cho mình. Vậy thì không thể bắt bẻ”. Tôi chịu thôi chứ biết làm sao. Còn trách tôi sao là “người lớn” không “coi chừng” các em trẻ, trời ơi, khi ra sân khấu nó bung miếng rất lẹ, tôi làm sao cản kịp nó. Nhưng từ vụ này tôi cũng rút kinh nghiệm là từ nay về sau không nhận những kịch bản cải lương chế lại như vậy nữa. Muốn hài thì viết kịch bản mới cho yên tâm”.

Nghệ sĩ hài Xuân Hương đã cực kỳ bức xúc khi xem xong trích đoạn nói trên. “Trích đoạn Tô Ánh Nguyệt này đã vượt quá sự chịu đựng của người chuyên diễn hài như tôi. Nghệ sĩ cũng có quyền nghĩ ra những cách diễn hài mới, nhưng hài bậy bạ sẽ là tấm gương xấu cho trẻ em bắt chước, ảnh hưởng tiêu cực đến nhân cách khán giả. Đặc biệt khi đem cải lương ra bôi bác như vậy là sỉ nhục bản sắc dân tộc. Tôi mong các nhà quản lý phải lập tức chấn chỉnh việc này”. NSƯT Minh Vương thì cho rằng biểu diễn như trong trích đoạn trên là hành động bôi bác nghệ thuật cải lương: “Bản thân cải lương là sáng tạo, nghệ sĩ này có quyền diễn khác nghệ sĩ kia, không ai bắt phải đi theo đường cũ. Nhưng sáng tạo thế nào để đừng bôi bác. Cải lương tối kỵ chuyện bôi bác”.

NSND Trần Ngọc Giàu (Chủ tịch Hội Sân khấu TP.HCM) nhận định: “Tôi có bàn với Sở VH-TT TP.HCM nên nhắc nhở Trấn Thành. Vì đây là diễn ở nước ngoài chứ không phải trong nước. Thực ra tầm văn hóa của Trấn Thành tới đó thôi, không phải lỡ lời đâu, mà là trong đầu anh ta nghĩ vậy là hài, vậy là hay. Các game show đã đưa Trấn Thành lên, nhưng dần dần cũng sẽ giết anh ta bởi cách cư xử càng ngày càng kỳ. Trách là trách chị Giàu, nên giữ “thương hiệu” của cái tên mình. Sắp tới hội sân khấu sẽ mở cuộc tọa đàm về cách tân cải lương, hy vọng giới yêu cải lương sẽ có tiếng nói hợp lý”.