Sao Việt đồng loạt sốc, tiếc thương trước sự ra đi đột ngột của siêu mẫu, diễn viên Đức Tiến ở tuổi 44.
Xem tiếp...
Văng Vẳng Tiếng Chuông Chùa - Cải lương đất Bắc xưa
Vở tuồng cải lương Tiếng Chuông Chùa của Đoàn Ái Liên. Kép Huỳnh Thái và Đào Ái Liên trong hai vai chính. Nhưng trước khi kể Vở Tuồng Tiếng Chuông Chuà, tôi kể quí vị nghe truyện tiểu thuyết Văng Vẳng Tiếng Chuông Chùa.
Trong năm 1944, có thể là trong năm 1943 trước khi những thành phố Hà Nội, Hà
Đông, Hải Phòng người chết đói nằm đầy đường, có nhiều tháng Đoàn Cải Lương Ái
Liên, đóng đô, tức hát nhiều đêm, trên sân khấu Thiêm Xuân Đài, Hà Đông. Chị tôi
có chồng là thương gia ở Hà Nội, tản cư về sống ở nhà tôi, tức ở nhà chị trước
khi chị đi lấy chồng. Năm ấy chị tôi chưa bận con mọn. Buổi tối rạp hát ngay gần
nhà, cách độ 300 thước, chị tôi hay đi xem hát. Tối nào đi xem hát chị tôi cũng
cho tôi cùng đi.
Năm ấy tôi 10 tuổi. Vở hát cải luơng thứ nhất tôi xem
trong đời tôi và tôi nhớ mãi đến bây giờ là vở Tiếng Chuông Chùa.
Vở
tuồng cải lương Tiếng Chuông Chùa của Đoàn Ái Liên. Kép Huỳnh Thái và Đào Ái
Liên trong hai vai chính. Nhưng trước khi kể Vở Tuồng Tiếng Chuông Chuà, tôi kể
quí vị nghe truyện tiểu thuyết Văng Vẳng Tiếng Chuông Chùa.
Tôi không nhớ ai là tác giả truyện Văng Vẳng Tiếng Chuông Chùa, hình như là Đồ
Phồn — Bùi huy Phồn — loại Truyện Vưà, tức không phải là Truyện Ngắn, không phải
là Truyện Dzài, được xuất bản khoảng năm 1940.
Truyện kể ở một làng quê
miền Bắc, làng không giầu, không nghèo, có anh thanh niên bỏ làng đi vào xứ Nam
Kỳ làm ăn. Khoảng mười năm sau anh trở về làng, đem theo về cô vợ Sài Gòn và cái
máy hát. Cô vợ Sài Gòn của anh để tóc búi, miệng có mấy cái răng vàng. Cô nói
giọng Nam Kỳ, nhiều bà già trong làng nghe không hiểu cô nói gì. Cái máy hát —
chạy bằng dây cót, không cần điện — là một vật kỳ diệu với dân làng. Tối sáng
trăng, máy hát được cho chạy trên thềm nhà, đàn bà, con gái, trẻ con ngồi chật
chung quanh để nghe máy hát. Không ai hiểu tại sao cái hộp vuông có cái ống gì
như cái loa lại có thể phát ra tiếng người hát. Đã hát mà còn là hát thật hay.
Tác giả truyện Văng Vẳng Tiếng Chuông Chuà là một thiếu niên làng trạc 12, 13
tuổi. Chú ở trong đám người không bỏ sót một tối nào máy hát phát tiếng mà không
đến nghe. Chú, và nhiều người nghe, mê nhất là bài ca kể nỗi lòng một người đàn
bà đẹp đi tu, trong bài có câu kết là:
- Văng vẳng — đúng ra là Dzăng
dzẳng — tiếng chuông chùa.
Nữ ca sĩ trình diễn là đào hát cải luơng Sài
Gòn.
Rồi chú thiếu niên tác giả phải ra tỉnh học. Xa làng quê chú nhớ
nhất là những tối sáng trăng chú ngồi bệt trên mảnh mo cau trong góc sân đất, mê
mải nghe tiếng hát “Dzăng dzẳng tiếng chuông chùa.”
Hai, ba năm sau chú
về làng. Vợ chồng chủ nhân máy hát không còn ở làng nữa. Chú được biết sống
trong làng một thời gian chị vợ Sài Gòn Tóc Búi, Răng Vàng thấy chán, chị đòi
trở dzô Nam Kỳ. Anh chồng không chịu, chị vợ trở về Nam Kỳ một mình. Anh chồng
cu ky sống ở làng ít lâu sau cũng chán, anh cũng bỏ đi. Người ta chắc anh lại
trở vào Xứ Nam Kỳ. Cái máy hát không biết lưu lạc về đâu. Tác giả kể nỗi buồn
man mác của mình khi những chiều tắt nắng, những tối sáng trăng, chàng đi qua
ngõ xưa thấy như bên dậu mùng tơi, dưới dàn thiên lý trong sân nhà cũ văng vẳng
tiếng hát:
- Dzăng dzẳng tiếng chuông chùa.
Truyện Vừa “Dzăng
dzẳng tiếng chuông chùa” kết thúc như thế.
Thế rồi không nhớ rõ trong năm
1943, 1944 hay 1945 tôi được xem vở hát cải lương của Đoàn Ái Liên. Khi có Đoàn
Ái Liên là chưa có Đoàn Kim Chung. Lần thứ nhất trong ánh đèn lung linh, huyền
ảo trên sân khấu rạp hát Thiêm Xuân Đài tôi thấy Nữ nghệ sĩ Ái Liên, các Nam
nghệ sĩ Huỳnh Thái, Phong Trần Tiến, Phúc Lai, Canh Thân.
Tiếng Chuông
Chuà mở đầu bằng cảnh một vườn hoa ở Hà Nội. Ái Liên là cô gái quê, dường như vì
bị ép lấy ông chồng làng quê đã già lão lại ba bốn vợ nên bỏ làng trốn lên Hà
Nội. Nàng — Ái Liên, cô gái quê, không biết về đâu, đang bơ vơ ngồi trên ghế
xi-măng vườn hoa thì Kép Phong Trần Tiến trong vai Lưu Manh Hà Nội xuất hiện,
đến ve vãn cô gái. Cô có thể bị Lưu Manh lừa gạt, đưa vào đường sa đọa nếu không
có Công Tử Hà Nội Huỳnh Thái đến cứu cô.
Duyên số đưa Công Tử Huỳnh Thái
tới Vườn Hoa cùng với ông bạn Canh Thân cũng là thanh niên Hà Nội — ba ông Huỳnh
Thái, Canh Thân, Phong Trần Tiến cùng com-lê vét-tông — thấy cô gái quê ngây thơ
bị Lưu Manh ve vãn toan bắt ép đi theo, Công Tử đến can thiệp. Lưu Manh dọa
đánh, y bị Công Tử Hào Hoa cho mấy đấm lăn đùng ngã ngửa. Cuộc ẩu đả xẩy ra, Phú
Lít Phúc Lai dùi cui, ria mép ra sân khấu, định bắt Công Tử, Lưu Manh, Cô Gái
Quê về bót làm biên bản về tội đánh nhau làm mất trật tự công cộng. Ông Bạn Canh
Thân cầm ghi-ta đàn một bản nhạc Tây, nhạc nổi lên, Lưu Manh Phong Trần Tiến lủi
mất. Bôn người còn lại trên sân khấu: Công Tử Huỳnh Thái, Cô Gái Ái Liên, Ông
Bạn Ghi-ta Canh Thân và Đội Xếp Phúc Lai, cùng nhẩy Tango. Trong lúc Thầy Đội
Phúc Lai say sưa nhẩy theo tiếng nhạc, ba nhân vật kia dzắt nhau chạy ra khỏi
sân khấu. Màn hạ.
Tiếng Chuông Chuà tiếp diễn. Công Tử Hà Nội Hào Hoa
mướn nhà cho Cô Gái Quê Nhan Sắc sống, chàng bao bọc Nàng. Và không cần phải là
Cụ Già Chín Bó, Em Nhỏ Lên Ba cũng biết dzư Chàng và Nàng sẽ yêu nhau. Yêu nhau
lắm chứ không phải yêu nhau vừa. Nhưng có sự rắc rối của cuộc đời: Chàng là con
quan, nhà giầu, Chàng đang học Trường Cao Đẳng, Chàng sẽ đỗ bằng Cử nhân, Chàng
sẽ là Tri Phủ, Tri Huyện, tương lai Chàng sáng hơn gương Tầu trong khi Nàng tuy
Đẹp nhưng là Gái Quê, bố mẹ thuộc giai cấp chân lấm, tay bùn, chú bác, anh em
Nàng răng đen, mã tấu, làng quê Nàng ao tù, nước đọng, cả làng Nàng chỉ có Nàng
đẹp, trắng, mắt phượng, môi hồng, bao nhiêu con gái làng rốn lồi, mắt toét ráo
trọi. Bà Mẹ Công Tử, Phu Nhân Phúc Hậu, đẹp lão, hỏi vợ cho con nhưng đám nào
Chàng cũng nguây nguẩy không chịu. Bà cho người theo dò và được biết Chàng yêu
Cô Gái Nhà Quê Chàng mướn nhà cho Nàng ở. Chàng muốn lấy Nàng làm Vợ.
Đến
đây tôi không nhớ rõ chuyện: giống như chuyện xẩy ra trong tiểu thuyết La Dame
aux Camélias là Bà Mẹ Chàng tìm đến nhà Nàng, trình bầy mọi lẽ, xin Nàng buông
Chàng, đừng làm hại Sự nghiệp của chàng, hay Nàng bị Lưu Manh Vườn Hoa trả thù,
bịa chuyện trước khi gặp Chàng, Nàng đã sống chung vợ chồng với vài người đàn
ông. Dường như chuyện thứ hai này đúng hơn, vì Chàng nghe chuyện bầy đặt, nghi
là chuyện thật, tra vấn Nàng, Nàng giận hờn, Nàng bỏ đi.
Màn cuối cùng
của Tiếng Chuông Chuà là cảnh trước cổng chuà. Có cả một gác chuông bằng
các-tông được dựng lên ở góc sân khấu. Màn mở: Ni cô Ái Liên, nâu sồng, cầm chổi
quét lá sân chuà. Ni cô buồn, Ni cô ca những lời mùi mẫn — Tiếng Chuông Chùa là
loại Tuồng Cải Lương vừa ca vọng cổ vừa hát Nhạc Tây Lời Việt — Có khách đến
cổng chuà, Ni cô buông chổi, Ni cô lên gác chuông. Khách đến là Công Tử Huỳnh
Thái và Ông Bạn Ghi-ta Canh Thân. Hai ông này đi tìm Nàng mãi từ hôm Nàng bỏ nhà
ra đi, hôm nay mới đến được cửa chùa này. Hai ông vào đứng ở góc bên kia của sân
khấu, nhìn lên gác chuông. Ni cô dường như không nhìn thấy hai ông khách đến,
trên gác chuông Ni cô gõ chuông boong.. boong, rồi vẫn đứng trên gác chuông, Ni
cô ca một bản lời lẽ đại ý Ni cô đã tắt lửa lòng, Ni cô quyết chí tu thành chính
quả. Thế rồi Ông Bạn Ghi-ta Canh Thân lại cầm ghi-ta phứng phưng dạo lên vài
tiếng, Công Tử Huỳnh Thái cất tiếng hát. Nhạc Tây Lời Việt. Đại ý cuộc đời đẹp
lắm, Anh yêu Em, Anh xin lỗi đã nghi ngờ Em. Em ơi.. Em đừng tu, Em về vợ chồng
ví Anh..
Trên gác chuông, Ni cô Ái Liên nhắm mắt, hai bàn tay chắp trước
ngực, thỉnh thoảng lại thốt ra hai tiếng “Mô Phật” nghe rất thoát tục, cô gõ vài
tiếng chuông chùa boong boong. Có vẻ như Ni cô không chịu bỏ chùa, coi bộ Ni cô
không chịu về đời, không chấp nhận chuyện có chồng, có con. Nhưng rồi sau cùng
Ni cô mở mắt, Ni cô hé môi son cùng hát với Công Tử, Ni cô đưa tay lên gỡ tấm
khăn nâu trên đầu. Mái tóc nhung đen của Ni cô soã xuống vai áo nâu sồng của Ni
cô.
Ni cô ở chuà nhưng Ni cô chưa xuống tóc. Việc Ni cô cởi khăn cho tóc
xoã ấy cho khán giả biết Ni cô chịu về làm vợ Công Tử. Ni cô xuống sân chùa,
Công Tử cầm tay Ni cô. Cầm tay, nhìn vào mắt nhau, Nàng áp má vào ngực Chàng.
Màn hạ, Hết Tuồng, Thế thôi. Không có Hôn Hít như Phim Tây, Phim Mỹ. Nhưng thế
cũng là Happy Ending. Đôi người yêu nhau thành vợ chồng. Đã quá dzồi khán giả
còn đòi gì hơn nữa.
Kể từ đêm xưa xem Tuồng Tiếng Chuông Chùa ở thị xã Hà
Đông hơn năm mươi mùa thu xanh đã qua đời tôi. Tôi nhớ không thể đúng chăm phần
chăm nhưng tôi biết tôi nhớ đúng: Tuồng Tiếng Chuông Chuà là Tuồng của Đoàn Ái
Liên — không phải Tuồng của Đoàn Kim Chung — trong Tiếng Chuông Chùa có Ái Liên,
Huỳnh Thái, Phong Trần Tiến, Phúc Lai. Dường như chưa có Tư Vững. Chiến tranh
Việt Pháp nổ ra ở Hà Nội Tháng 12, 1946, Đoàn Ái Liên giải tán, khoảng năm 1947,
năm 1948 Đoàn Kim Chung ra đời. Nữ nghệ sĩ Ái Liên trở về Hà Nội năm 1954, bà
giải nghệ. Huỳnh Thái, Phúc Lai, thêm Tư Vững, Ba Hội ở trong Đoàn Kim Chung,
Phong Trần Tiến sau năm 1954 cũng không lên sân khấu nữa.
Tác giả bài viết: tu kien
Nguồn tin: Hoàng Hải Thủy
Ý kiến bạn đọc