Vừa đưa tôi cốc nước chè với khỏi toả nghi ngút, ông từ tốn nói: "Cái nghề diễn nó đến với tôi như là cơ duyên đã được ấn định từ trước nhà báo ạ, tôi sinh ra và lớn lên trong một gia đình phong kiến giàu có, bố tôi là Lý trưởng nên ông gia trưỏng và nghiêm khắc lắm, ngày còn bé tôi nhớ, mỗi lần ngồi ăn cơm với ông là phải ăn cho thật nhanh, nếu ăn chậm, rượu ông uống ngấm say vào là thể nào ông cũng lấy cớ cho ăn đòn.
Mẹ tôi mất vì bị tai biến mạch máu não khi mới sinh em gái tôi, thương mẹ rồi bố lại đi lấy vợ ba, làm cho tôi uất ức bỏ nhà đi lên Hà Nội đổi tên từ Nguyễn Trình Tường, tên thật của tôi, thành Nguyễn Nam Cường để người nhà không thể tìm được và cuộc đời của tôi cũng đồng hành với cái tên Nam Cường từ đó".
Trải qua tuổi thơ trong đáy bần
cùng của xã hội, giờ đây người nghệ sĩ già luôn trân trọng
những gì mình đang có.
Người diễn viên già đưa cốc nước trà nóng lên xoa xoa vào đôi
bàn tay đang cóng vì gió lạnh và mưa phùn Hà Nội những ngày
rét mướt, ông đưa đôi mắt nhìn xa xăm về phía cửa sổ như đang
đi tìm lại ký ức tuổi thơ của mình: " Lên Hà Nội lang thang
với 2 bàn tay trắng, thời đấy Hà Nội vẫn bị giặc Pháp đô hộ,
cuộc sống có nhiều khó khăn áp bức, tôi lang thang kiếm ăn vật
vờ xung quanh chợ Đồng Xuân rồi quyết định đi bán bánh mì dạo
để kiếm sống, lang thang khắp xó xỉnh của Hà Nội làm đủ nghề,
sáng bán bánh mỳ, trưa bán kem, chiều lại đi đánh giày để sống
qua ngày, gầm cầu Long Biên và nhà tế bần ở Hàng Chiếu là
những nơi trú chân qua đêm của tôi, những năm tháng ấy là
những năm tháng tủi nhủc của tôi, nhiều hôm tôi bị bọn đầu gấu
trấn hết tiền, rồi bọn lính pháp bắt đánh để mua vui. Nhưng
cũng nhờ thế mà tôi đến được với nghề diễn.
Lúc bấy giờ, cứ đi bán bánh mì và đánh giày là tôi lại lân la
đến đoàn cải lương ở rạp Chuông Vàng trên đường Tạ Hiện để
được coi những vở diễn ở đây, những lúc ấy tôi chưa được xem
trọn vẹn được một buổi biểu diễn nào cả, và ước mơ từ một
người bán bánh mì chuyển sang làm một diễn viên cải lương được
hình thành trong tôi từ đây. Tôi bắt đầu lân la đến đây thường
xuyên hơn và hay trả vờ bán bánh mì cho những vị khách đi xem
rạp, nhưng thực ra là tự nguyện làm chân sai vặt cho những
người trong đoàn.
Những vai diễn của ông, dù là
phản diện, nhưng cũng để lại trong lòng khán giả những ấn
tượng khó phai.
Một lần, khi tấm màn nhung khép lại tôi thấy bà chủ đang ngồi
một mình xem lại sổ sách phía sau cánh gà, tôi lấy hết cam đảm
vào xin được theo đoàn, việc gì tôi cũng nói với bà chủ là làm
được, miễn là có cơ hội theo đuổi ước mơ. Bà chủ nhìn tôi trẻ
con ái ngại, sợ rằng cho tôi về chỉ tổ tốn cơm, vì ngày bé tôi
nhỏ lắm, lúc ấy là 14 tuổi, mà nhìn tôi cứ như là 11, suốt
ngày bị mấy thằng Pháp nó đánh, nó bắt nạt.
Thế nào mà bà chủ nhìn thấy trong đôi mắt của tôi có sự chân
thành, bà lại đồng ý. Thế là tôi trở thành người của đoàn cải
lương Chuông Vàng, sáng tôi dậy sớm quyét dọn rạp, rồi vẫn đi
bán bánh mỳ, trưa thì lại đi đánh giày, chiều tối thì cầm tờ
rơi đi phát cho đoàn cải lương, ngày ấy tôi cũng lưu manh lắm,
vào những ngày tháng 3 trời se lạnh cũng như thế này, thế mà
cứ quần đùi với áo rách lang thang ngồi đầu đường xó chợ thôi,
khổ lắm, cầm tờ rơi đi phát ngoài trời lạnh là tôi cứ tìm hàng
phở gánh, nấp nấp sau gánh phở vừa ấm lại vừa đút tờ rơi vào
đấy đốt để đỡ phải đi phát cho đỡ lạnh".
Nói đến câu này, mắt người nghệ sĩ già ánh lên giọt nước mắt
đầy cơ cực tuổi thơ ấu ,tôi biết ông đang nhớ về những kỷ niệm
không thể nào phai được trong tâm trí, một mình phải chống
chọi và mưu sinh trong cái xã hội phong kiến vẫn bị giặc đô hộ.
Hình ảnh nghệ sĩ Nam Cường hoàn
toàn khác với bộ râu giả.
Nhiều người khi xem bức hình này
tưởng rằng nghệ sĩ Nam Cường đã đi tu, thực ra là ông đang
tham gia quay một bộ phim và vào vai một nhà tu hành.
" Tôi cứ làm chân sai vặt rồi soát vé, rồi lau dọn một thời
gian dài ở đoàn. Khi ông chủ Kim Chung đứng ra làm vở Kiếp Hoa
thì có một người diễn viễn trong đoàn dính phải mìn của Pháp,
qua đời, thiếu mất người diễn, tôi mạnh dạn tự đề cử mình với
ông chủ, thế là tôi được chọn vào vai em bé chăn trâu và cứ
như thế nghiệp diễn của tôi dần dần được hình thành.
Sau này tôi có chỗ đứng trong đoàn cái lương với những vai phụ
điếu đóm, được mấy năm thì đoàn cải lương cùng với ông bà chủ
không còn chỗ đứng ở Hà Nội, cả đoàn về Hải Phòng để theo tàu
đổ bộ của Mỹ di cư vào Sài Gòn, lúc xuống Hải Phòng tôi tự
nghĩ, ở Hà Nội có gì còn có người cưu mang, vào Sài Gòn lạ
nước lạ cái, nghĩ vậy tôi tìm gặp bà chủ và nói cho bà chủ
biết tâm sự của mình.
Bà chủ nghe chuyện xong, nghĩ cũng thương tôi liền lén đưa cho
tôi ít tiền và bảo tôi ra đi nhờ xe quay trở lại Hà Nội, và
phải cẩn thận không được để ông chủ Kim Chung biết, ông mà
biết thì ông ý đánh chết".
"Từ bỏ đoàn cải lương cùng với những ước mơ thành danh ở chốn
Sài Gòn phồn vinh hoa mỹ, thời ấy Sài Gòn và Hà Nội vẫn khác
xa nhau nhiều lắm, ai mà được vào Sài Gòn rồi thì không khác
gì mới được đi nước ngoài về, quay trở lại Hà Nội với hai bàn
tay trắng, tôi đi tìm ông thủ quỹ của đoàn, tên gọi là ông Quý,
nhà ở Cao Bá Quát, vừa đến nơi tôi đã bị chửi tẻ tát, ''mày đi
theo ông chủ vào Nam sao lại có mặt ở đây là thế nào'', tôi
giãi bầy, ''thôi con không vào Nam đâu cậu cho con ăn nhờ ở vạ
cậu ở đây''."
"Ở nhà ông Quý giúp việc đến ngày 10 - 10 giải phóng thủ đô,
tôi vẫn nhớ như in cảm xúc lâng lâng lúc ra Văn Miếu đón đoàn
quân giải phóng, cảm giác lúc bấy giờ như mình vừa được sinh
ra thêm một lần nữa, lúc bấy giờ chính phủ mới thành lập một
đoàn cải lương tập thể mới, không phải của nhà nước đâu, vẫn
chỉ là một đoàn tập thể nhỏ phục vụ nhân dân, tôi lại được ông
Quý giới thiệu vào đấy làm.
Và cứ làm ở đấy cho đến khi sau này đoàn ngày càng mạnh lên,
thành lập nhà hát, cứ thế tôi cống hiến ở đấy cũng được 2 huy
chương vàng, 3 huy chương bạc, đồng thời đến năm 1995, tôi
được nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ Sĩ Ưu Tú, tôi cống
hiến hết mình ở đấy cho đến khi về hưu là năm 1998".
Giờ đây khi về già ,"chú bé đánh
giày" ngày nào đã có cơ ngơi khang trang, và một gia đình rất
hạnh phúc.
Thú vui của ông là trông cháu và
đi đóng phim.
"Bén duyên với truyền hình năm 1996, lúc đấy tôi vẫn làm việc
ở trong nhà hát. Lúc đầu tôi thử sức với vai ông Phán trong
phim ''Số Đỏ''. Nhưng cũng phải đợi đến khi đạo diễn Quốc Trọng
gặp tôi và mời tôi vào vai hiệu phó Cầm trong phim ''Mùa lá
rụng'', tôi mới bén duyên với điện ảnh và để lại dấu ấn trong
lòng khán giả. Nhưng cũng bắt đầu từ đó, tôi dần dần vào các
vai phản diện, tính ra phim tôi đóng đến 70% là vào các vai
đại diện cho kẻ tiểu nhân, đâm bị thóc, chọc bị gạo, đàn áp
dân lành.
Cũng nhờ làm nghề diễn mà tôi đã tìm lại được gia đình của
mình, tôi vẫn nhớ năm đấy, khoảng năm 80, khi tôi đang diễn ở
Hải Phòng thì thấy có người chạy ra gọi bảo ông ơi có người
tìm ông. Tôi chạy ra thì nó cứ khóc rồi hét, anh ơi, anh không
nhận ra em à, em gái anh đây, em Minh đây, con Mỹ Phượng bố mẹ
mình đây anh.
Nghe thế thôi là tôi lao vào em gái ôm nó, hai anh em cùng
khóc như trẻ con giữa rạp Hải Phòng. Một thời gian sau, tôi
cùng em gái về thăm lại gia đình ở Bắc Ninh, phải dũng cảm lắm
tôi mới dám vào nhà để gặp bố tôi, tôi vẫn nhớ lời bố tôi nói
lúc bấy giờ: Tao đã nghe mày hay diễn kịch rồi, toàn vai phản
diện thôi, thế ngoài đời có phản diện không con?"
Những ký ức đau buồn của một tuổi
thơ dự dội vẫn còn mãi trong tâm trí ông.
Lập gia đình khá muộn, vợ của diễn viên Nam Cường kém ông 20
tuổi, con cái đều đã trưởng thành, vợ chồng ông bây giờ có thú
vui trông coi các cháu giúp con, mỗi lần đi đóng phim ở xa là
ông nhớ chúng nó lắm, và luôn bù lại cho các cháu những món
quà nhỏ mỗi dịp đi đóng phim.
NSƯT Nam Cường luôn nhìn cuộc đời
theo hướng tích cực, và mong muốn cống hiến hết mình cho điện
ảnh.
Từ một đứa trẻ lang thang đầu đường xó chợ, ông mãn nguyện với
chính bản thân mình ở hiện tại: " Trông lên thì chẳng bằng ai,
nhưng trông xuống cũng chẳng ai bằng mình". Nghề diễn viên
không mang lại cho ông nhiều tiền, nhưng đã mang lại những giá
trị tinh thần lớn lao, mà không gì có thể mua được...
NSƯT Nam Cường viên mãn khi về
già.
Ý kiến bạn đọc