Bức hình của nữ nghệ sĩ Thanh Nga có trên bìa quyển “100 Năm
Cải Lương Việt Nam.” (Hình: Bộ sưu tập của Ngành Mai)
Nghệ thuật sân khấu cải lương từ buổi hình thành, tính đến nay
đã 100 năm với bao nhiêu thăng trầm, biến chuyển. Trong quá
trình hoạt động đã diễn ra hằng bao sự kiện, đã xảy ra không
biết bao nhiêu là câu chuyện liên hệ từ sân khấu đến hậu
trường, liên quan đến nghệ thuật, đến con người làm nghệ thuật.
Thế nhưng, cho tới bây giờ người ta chưa thấy cuốn sách nào
nói về sự ra đời cùng diễn tiến của hoạt động cải lương một
cách tương đối rõ ràng. Ngoại trừ cuốn “50 Năm Mê Hát” của nhà
khảo cổ Vương Hồng Sển được in ấn cách đây gần nửa thế kỷ,
xuất bản năm Mậu Thân (1968), với hình thức “hồi ký” ghi lại
những sự kiện có liên hệ đến “cuộc đời mê hát” của ông. Cụ
Vương mê hát đến đỗi từ Sóc Trăng lên Sài Gòn, nhà trọ ở đường
Bonard gần chợ Bến Thành mà đi bộ vô tới Chợ Lớn coi hát, hoặc
có lúc thì cũng đi bộ vô Bà Chiểu, Gia Ðịnh coi cải lương.
Với cuốn hồi ký 50 năm mê hát ấy, ông “nhớ gì viết nấy, nghe
sao ghi vậy” chớ không có tính cách sưu tầm sâu rộng về lịch
sử cải lương, thành thử ra có những sự kiện, cụ Vương đã viết
không chính xác, chẳng hạn như khi nói về soạn giả Trần Hữu
Trang - Tư Trang, soạn giả vở hát Lan và Ðiệp, Ðời Cô Lựu,...
soạn giả Tư Trang qua đời tại vùng biên giới Việt-Miên, thì
ông lại ghi là mất ở miền Bắc.
Và điều này chính ông cũng nhìn nhận bằng mấy dòng chữ: “Và
cũng không thấy ai chịu viết nên tôi đánh bạo vọc vạch mấy
hàng, không dè đếm được trên trăm trang, trong ấy biết bao là
sai lạc vì có khi chỉ nghe lóm...”
Ông nói đúng, không ai chịu viết nên ông đánh bạo vọc vạch mấy
hàng, và nghe lóm thì đâu chính xác.
Tóm lại là cuốn “50 Năm Mê Hát” của cụ Vương Hồng Sển cũng cho
người ta biết được một số sự kiện trong hoạt động cải lương
của thời xa xưa, nhưng thu hẹp trong phạm vi nghệ thuật được
thể hiện quanh ông mà thôi, trong tầm mắt của một người mê hát
như tựa đề cuốn sách vậy.
Và cũng kể từ ngày cuốn sách “50 Năm Mê Hát” của cụ Vương Hồng
Sển ra đời đã gần nửa thế kỷ nay, mà cũng chưa thấy ai viết
cuốn nào khác, dù rằng cải lương vẫn tiếp tục hoạt động. Tại
sao vậy? Do đâu mà người ta không viết? Theo tôi thì do bởi
cải lương không phải chỉ hoạt động hạn hẹp ở một vài nơi nào
đó, mà môn nghệ thuật này sau khi hình thành ở miền Nam Kỳ Lục
Tỉnh đã tỏa rộng đi khắp 3 miền đất nước. Cải lương không dừng
lại ở trong nước, mà đã theo chân người Việt đi Miên đi Lèo
phục vụ đồng bào xa xứ. Tiếp đó thì đi Pháp cùng các nước Âu
Châu, và từ năm 1975 thì cải lương hiện diện ở Hoa Kỳ.
Do cải lương hoạt động cùng khắp, cái khó khăn của vấn đề là
làm thế nào tập trung hằng bao sự kiện diễn ra ở mọi nơi để
đưa vào một bộ sách. Công việc ấy đòi hỏi người thực hiện phải
liên tục sưu tầm suốt thời gian dài, nếu không muốn nói là
suốt một đời người bỏ công tìm tòi và ghi lại.
Thời gian qua nhiều vị thức giả, độc giả bốn phương của nhâỳt
báo Người Việt, đã khuyến kích tôi nên sớm hoàn thành quyển
sách nói về cải lương. Bởi theo như quí vị thì những bài viết
về cải lương, được đăng hàng tuần trên tờ báo Người Việt, rất
có giá trị về mặt văn hóa mà kho tàng văn học nghệ thuật nước
nhà không thể bỏ sót.
Riêng tôi, Ngành Mai tác giả quyển “100 Năm Cải Lương Việt
Nam” thì do hoàn cảnh cuộc sống đã vô tình giúp tôi có được cơ
hội, cùng điều kiện thuận lợi để tìm hiểu. Và cũng do yêu
thích môn nghệ thuật đặc thù này nên đã lưu giữ được rất nhiều
chứng liệu, hình ảnh về cải lương. Trong nhiều thập niên theo
dõi hoạt động cải lương, tôi đã thu thập khá nhiều sự kiện,
đồng thời với sự khuyến khích của nhiều người, do đó là động
lực cho tôi thực hiện bộ sách “100 Năm Cải Lương Việt Nam.”
Để mua sách, độc giả có thể vào website:
http://www.amazon.com/s?me=A1G8G7L4YCUJX2&rd=1
Ý kiến bạn đọc