Trước thềm cuộc thi nghệ thuật tuồng và dân ca kịch CNTQ 2016: Mòn mỏi với nỗi lo phát triển Tuồng
Cuộc thi Nghệ thuật Tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc 2016 dự kiến được tổ chức vào cuối tháng 8.
NSND Lê Tiến Thọ, Chủ tịch Hội NSSKVN, người gắn bó nhiều năm với nghệ thuật tuồng cho biết, cuộc thi lần trước cách đây ba năm đã cho thấy sự đi xuống của các đơn vị nghệ thuật vì không có tác phẩm nào thực sự đặc sắc. Thực trạng nghệ thuật Tuồng - loại hình sân khấu cổ nhất từ lâu đã khiến người trong nghề trăn trở rất nhiều mà vẫn chưa tìm được lối thoát.
Vở “Thanh gươm Cô Đô đốc” của Nhà hát Tuồng VN
Nhiều năm qua, loại hình này gần như không còn đất sống trên các sân khấu hiện đại. Tại các nhà hát, tuồng truyền thống cũng đang khiến những người tâm huyết canh cánh nỗi lo: Rồi mai đây nó sẽ thế nào khi không ai còn diễn được và khán giả sẽ hỏi, đó là cái gì mà lạ thế? NSND Hoàng Khiềm, nguyên Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam cho biết, tuồng truyền thống có lời thoại thiên về văn học cổ, nhiều từ Hán. Thêm nữa, nội dung phản ánh thường là trung quân, ái quốc nên có thể khó tiếp cận với khán giả hiện đại. Điều đặc biệt, tuồng cổ chứa đựng yếu tố đồng sáng tạo giữa nghệ sĩ và khán giả. Chẳng hạn, trên sân khấu không bài trí, diễn viên phải thể hiện được cảnh núi đồi, sông biển qua diễn xuất, động tác sao cho người xem “cảm” được. Qua đó, niềm hứng khởi của khán giả tạo hưng phấn cho nghệ sĩ. Tiếc là, cách thưởng thức này không còn nữa và dẫn đến hệ quả, tuồng truyền thống ngày càng xa rời sự hiểu biết của công chúng.
Cũng theo ông, tài năng của diễn viên chỉ thực sự lên đến đỉnh cao khi biểu diễn tuồng cổ. Khi trình độ thưởng thức của khán giả đi xuống, có nghĩa khả năng của nghệ sĩ không thể tiến bộ. “Trước kia, diễn viên và người xem có quan hệ gần như ruột thịt. Sự thân thiết này được bồi đắp qua từng thế hệ song ngày nay đã mất", nghệ sĩ tiếc rẻ.
Cùng chung sự nuối tiếc, NSƯT Hán Văn Tình, người gắn bó sân khấu tuồng trên 30 năm chia sẻ: “Chúng tôi là thế hệ cuối cùng được các nghệ nhân lành nghề truyền dạy cách hát và diễn tuồng cổ. Qua thời gian, nghệ thuật này bị tam sao thất bản và giảm sút rõ rệt”. Nghệ sĩ được công chúng nhớ mặt, biết tên nhờ những vai diễn trên truyền hình đưa ra con số: Lớp diễn viên sau tôi chỉ giữ được khoảng 70% tinh túy của tuồng truyền thống. Như vậy, những lớp sau, sau nữa sẽ giữ được bao nhiêu? Theo nghệ sĩ, sự rơi rụng bắt nguồn từ những người thầy và một phần bị chi phối bởi thị hiếu khán giả. Ví dụ, trong các vở tuồng cổ, động tác múa của diễn viên phải “vuông bờ sát góc”, mọi hành động được yêu cầu thật chỉn chu. Sự khắt khe này có thể không được khán giả hưởng ứng, song người trong nghề thực sự hụt hẫng nếu thấy thiếu vắng trên sàn diễn.
Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Cung đình Huế từng phải chịu sự hắt hủi khá đáng thương. “Chúng tôi từng diễn tuồng cổ cùng với Nhã nhạc cung đình Huế cho khách tham quan song bị họ phản đối, đành thôi”, nghệ sĩ Trương Tuấn Hải thổ lộ. Ông Tuấn Hải cho biết, sở dĩ khách tham quan “la ó” bởi không muốn xem tuồng trong khoảng thời gian ngắn ngủi thăm cảnh sắc của thành phố mộng mơ. Họ muốn được thư giãn với Nhã nhạc cung đình Huế, loại hình nghệ thuật được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, trong khi tuồng cổ đậm tính bác học, khó hiểu.
Vở “Phật hoàng Trần Nhân Tông” của NH Tuồng VN
Theo NSND Lê Tiến Thọ, sở dĩ những tinh hoa của nghệ thuật Tuồng ngày càng bị thất truyền là bởi các đơn vị nghệ thuật tuồng hiện nay chủ yếu chạy “sô” biểu diễn trong các lễ hội, nghi thức hành lễ với dàn trống, dâng hương chứ ít có cơ hội biểu diễn một vở trọn vẹn. Bên cạnh đó, diễn viên mải làm nhiều nghề, như đi hát hội, hát đám cưới để kiếm thêm thu nhập nên ít để tâm đến nghiệp diễn. Diễn viên ngày xưa được bao cấp, chỉ biết sống và diễn cho tốt, không biết làm gì thêm. Đời sống diễn viên tuồng so với công nhân, nông dân khá hơn. Lúc đó, người dân cũng không có tivi để ngồi ở nhà suốt ngày.
“Những năm 70, 80 của thế kỷ trước, tối nào chúng tôi cũng diễn. Khán giả xem đến thuộc vở mà vẫn thích, và họ “soi” diễn viên rất kỹ. Diễn viên vì thế bắt buộc phải tiến bộ. Ngọc càng mài càng sáng, diễn viên càng diễn càng hay. Quay lại cảnh diễn của mình lúc mới lên sân khấu, hai năm sau cũng vai đó nhưng xem khác hẳn”, ông Thọ bộc bạch.
Bây giờ nhiều điệu hát, cách diễn đặc trưng của tuồng đã không còn được biểu diễn hoặc biểu diễn mà không đạt yêu cầu. Các diễn viên không hát được những điệu khó, mà có hát được cũng chỉ đạt 1/2 tiêu chuẩn, bởi cái chính là sự điêu luyện, tinh tế khi hát và diễn thì gần như ít người để tâm đến. “Các diễn viên trẻ thường ỉ lại hát hay, múa giỏi và ăn lương nhà nước nên không trau chuốt kỹ năng như các nghệ nhân xưa, do đó hiếm người đạt độ chín”, NSND Hòa Bình, nguyên Giám đốc Nhà hát Tuồng Đào Tấn tâm sự. Thời đỉnh cao, nhiều vở diễn được 500 buổi, 300 buổi, diễn viên thuộc hết thoại của tất cả các nhân vật, còn bây giờ một vở dựng xong, có khi 2 năm sau chưa được diễn, như vậy, diễn viên có muốn cũng khó mà giữ những tinh túy của nghề.
Hà Lan Cuộc thi Nghệ thuật sân khấu tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc 2016
Từ ngày 20 đến 29/8, tại TP Đà Nẵng sẽ diễn ra “Cuộc thi Nghệ thuật sân khấu tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc - 2016”.
Ảnh minh họa.
Sự kiện do Cục Nghệ thuật biểu diễn phối hợp với Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Sở Văn hóa và Thể thao TP. Đà Nẵng tổ chức. Cuộc thi có sự tham gia của gần 700 nghệ sĩ, diễn viên đến từ 11 đơn vị nghệ thuật sân khấu truyền thống trên toàn quốc, tổng số gồm 17 vở diễn, trong đó có 10 vở tuồng và 7 vở dân ca kịch.
Về cơ cấu giải thưởng, số lượng giải thưởng cho vở diễn không quá 35% tổng số vở diễn tham dự cuộc thi, trong đó số lượng Huy chương Vàng cho vở diễn không vượt quá 35% tổng số cơ cấu giải thưởng của vở diễn.
Số lượng giải thưởng cho diễn viên không vượt quá 35% tổng số diễn viên có tên trong bảng phân vai của các vở diễn tham gia cuộc thi, trong đó số lượng Huy chương Vàng cho diễn viên không vượt quá 35% tổng số cơ cấu giải thưởng của diễn viên.
Trên cơ sở kết quả chấm thi của Hội đồng Giám khảo, Bộ VHTT&DL sẽ xem xét để trao Bằng chứng nhận kèm theo tiền thưởng cho các vở diễn, diễn viên đạt Huy chương Vàng, Huy chương Bạc và giải thưởng xuất sắc nhất cho tác giả, đạo diễn, họa sĩ, nhạc sĩ, biên đạo.
M.Quân
Ý kiến bạn đọc