Đang truy cập : 144
•Máy chủ tìm kiếm : 6
•Khách viếng thăm : 138
Hôm nay : 55298
Tháng hiện tại : 1932488
Tổng lượt truy cập : 78967581
Sao Việt đồng loạt sốc, tiếc thương trước sự ra đi đột ngột của siêu mẫu, diễn viên Đức Tiến ở tuổi 44.
Rạp Thầy Năm Tú và vở diễn đầu tiên - Thầy Năm Tú ở Mỹ Tho
Thầy Năm Tú - Ảnh tư liệu
Thầy Năm Tú và đĩa hát Pathé Phono
TS Mai Mỹ Duyên nói rằng xưa nay các tài liệu về lịch sử cải
lương đề cập đến thầy Năm Tú không nhiều, chủ yếu là lướt qua
vì “người ta tìm hiểu sâu về đào, kép chứ ít có ai ghi chép về
các bầu gánh”. Cũng vì vậy mà tài liệu từ trước đến nay đều
không có thông tin gì về năm sinh, năm mất của thầy Năm Tú.
Thậm chí nhiều tài liệu chỉ lướt qua vài dòng rồi chuyển đề
tài sang nói về đào, kép nổi danh lúc đó như Năm Phỉ, Bảy
Nam...
Tại hội thảo về cải lương ngày 18-1 ở Tiền Giang, TS Võ Thị
Yến nói về ông chủ gánh hát cải lương đầu tiên thế này: “Thầy
Năm Tú lập gánh hát chơi chứ không chú trọng nhiều về mặt kinh
doanh và sống với anh em nghệ sĩ rất tốt. Ông sắm cho gánh một
chiếc ghe rất lớn, đào kép có thể ăn ở, tập tuồng ngay trong
ghe. Năm 1922 ông đem gánh hát lên Sài Gòn biểu diễn tại Chợ
Lớn. Ông còn có sáng kiến giới thiệu đào kép (tableau vivant)
bằng cách cho đào kép ra chào khán giả trước khi biểu diễn”.
Thầy Năm Tú cũng có quan điểm về nghệ danh của đào kép rất đơn
giản rằng kép hát, đào hát cũng là người sống trong giang hồ,
nên lấy quy củ giang hồ mà đặt tên. Để cái thứ trong gia đình
trước cái tên là xong. Vì thế ông cũng tự đặt cho mình cái tên
rất gần gũi là thầy Năm Tú.
Khi trò chuyện với GS.TS Trần Văn Khê, chúng tôi được biết ông
là đồng hương của thầy Năm Tú, tức ở làng Vĩnh Kim, Mỹ Tho. GS
Khê cho biết thêm thầy Năm Tú tên thật là Châu Văn Tú, có
người gọi là Pierre Tú vì ông có quốc tịch Pháp, có vợ là cô
Tám Hảo (em ruột cô Năm Thoàn là đào hát của gánh hát thầy Năm
Tú). Ông là người hào hoa phong nhã, cũng là người Việt đầu
tiên mua chiếc xe hơi tại nước Việt. Sau mấy năm nhờ có rạp
hát và bán đĩa hát hái ra tiền nên sinh tật xài lớn. Sử sách
không ghi rõ lý do gì nhưng thấy làm ăn ngày càng sa sút, đến
nỗi phải bán rạp hát cho người khác.
“Mặc dù thầy Năm Tú không phải là kép hát nhưng có công xây
dựng một rạp hát đầy đủ phương tiện, là một cơ ngơi xứng đáng
cho những buổi diễn lớn. Ông lại có công gắn liền tên gánh hát
của mình vào đĩa hát Pathé Phono và đã phổ biến lối hát cải
lương đến những nơi hẻo lánh; đồng thời tạo điều kiện cho
những đào, kép giỏi có chỗ hành nghề, xây dựng tên tuổi. Các
nghệ sĩ lừng danh như Tám Danh, Ba Du, Năm Châu... đều coi
thầy Năm Tú như một ân nhân, giúp họ bước chân vào nghề và
tiến bộ trong nghệ thuật cải lương” - ông Khê nói.
Nhà văn Bình Nguyên Lộc nói thêm về đĩa hát thầy Năm Tú: “Lẽ
dĩ nhiên là tuồng hát và ban hát của thầy Năm Tú được vô đĩa
hết. Đĩa hát nào cũng khởi sự bằng câu “Alô! Bạn hát cải lương
của thầy Năm Tú tại Mỹ Tho, ca cho Hãng Pathé Phono nghe chơi”.
Nhớ bạn hát chứ không phải ban hát, có dấu nặng dưới chữ a,
bạn có lẽ do bọn mà ra. Văn chương thật kỳ lạ. Tại sao không
hát cho thính giả toàn quốc nghe mà chỉ hát cho Hãng Pathé
Phono nghe? Và văn chương tuồng tích thì... À thôi, xin không
phê bình, cứ trích thử một câu để hồn ma của Hãng Pathé Phono
thưởng thức chơi: “Than ôi! Cầu ván chung chinh (chông chênh)
nhịp bước, còn cái giải Bích Nguyên lai láng giọt sương”. Văn
chương mùi mẫn như vậy nên các bà các cô nghe thì mủi lòng rơi
lệ hết ráo, vì hay quá xá. Thế là máy hát bán chạy như tôm
tươi. Dần dần các đĩa thầy Năm Tú ở Mỹ Tho được đưa vào thôn ổ
vài cái câu khơi mào kỳ khôi ấy được từ thành thị đến thôn quê
thuộc làu và đọc lên chơi cho vui miệng”.
Chuyện về đĩa hát thầy Năm Tú ở Mỹ Tho thời kỳ đó trở nên rất
nổi tiếng khắp ba miền Bắc - Trung - Nam. Nhiều người Sài Gòn
xem thầy Năm Tú như là một nhân vật, một sự kiện đặc biệt, đến
mức khi hỏi về vật dụng khác cũng đề cập đến ông. Chẳng hạn:
“Cái cà vạt của anh chắc đã sắm vào thời thầy Năm Tú phải
không?”. Còn cách quảng cáo quê mùa của Thầy Năm Tú trên đĩa
hát kiểu như: “Alô! Bạn hát cải lương của thầy Năm Tú ở tại Mỹ
Tho, ca cho Hãng Pathé Phono nghe chơi! Tuồng Kỳ duyên tao ngộ.
Alô! Tăng... tắng... tằng...tăng/ Than thở than, đất rộng ông
trời dài/ Ra vô, lụy ứa châu mày”, thì ông được xem là tổ sư
của ngành tiếp thị. Đó là việc ông có dụng ý bắt hãng đĩa này
phải trực tiếp quảng cáo cho gánh hát của ông, nhờ vậy mà đâu
đâu cũng biết tiếng gánh hát Thầy Năm Tú. Nhà thơ, nhà nghiên
cứu Hoài Anh còn cho hay thời đó các nghệ sĩ của gánh hát Thầy
Năm Tú được Hãng đĩa Pathé Phono mời thu đĩa đầu tiên.
Tuy nhiên về sau do thiếu vốn làm ăn nên gánh hát Thầy Năm Tú
đã tan rã vào năm 1928. Việc sản xuất đĩa cũng bị dừng không
lâu sau đó.
Đúng như GS.TS Trần Văn Khê nói, sau sự kiện rạp hát cải lương ra đời và nghệ thuật cải lương được công chúng đón nhận nồng nhiệt thì thầy Năm Tú đã nghĩ ra cách khuếch trương tên tuổi của rạp hát mình; đồng thời truyền bá cải lương đi xa hơn. Khi đại diện Hãng đĩa hát Pathé Phono đến rạp Thầy Năm Tú xem cải lương thì họ rất hài lòng nên đồng ý ký hợp đồng với thầy Năm Tú sản xuất đĩa cải lương. Máy hát thầy Năm Tú có đặc trưng riêng là mang nhãn hiệu Con Chó; đĩa hát thì hiệu Con Gà Trống Đỏ. Đĩa hát có hai loại: phát tiếng Hoa cho người Hoa nghe và loại thứ hai phát tiếng Việt cho người VN. Do đĩa có dung lượng thấp nên mỗi tuồng cải lương phải in từ 6-12 đĩa. Lúc bấy giờ nhờ có máy hát đĩa nên nhiều người dân thuộc làu làu các bài ca mà các tài tử ca ở các gánh hát.
Thầy Năm Tú ở Mỹ-Tho
Hồi-ký BÌNH-NGUYÊN LỘC
Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho thì dính-dáng gì đến mục „Sàigòn 50 năm trước“ ?
Ấy vậy mà Thầy Tú rất là ăn chịu với Sàigòn, vì chính Sàigòn đã đẻ ra „Thầy Năm
Tú ở tại Mỹ-Tho“
Thuở ấy cái máy hát to bằng cái bàn phấn của quí cô chớ không vừa và có gắn một
cái ống loa mà miệng loa to bằng cái thúng giạ.
Dĩa hát toàn dĩa Tây, ta nghe không hiểu gì, nhạc Tây, ta lại càng không hiểu
hơn. Thành-thử máy bán không được. Vài ông nhà giàu hiếm-hoi sắm chơi vậy thôi
chớ không phải để hưởng-thụ.
Có hãng Pathé-Phono đem dụng-cụ và chuyên-viên từ Pháp sang để chế-tạo dĩa tại
chỗ, hễ có dĩa hay rồi thì máy hát sẽ chạy như tôm tươi.
Cải-lưong của ta vừa ra khỏi thời-kỳ phôi-thai, đã có nhiều ban lắm rồi nhưng
danh-tiếng nhứt là ban của Thầy Năm Tú.
Thầy Năm Tú là người Mỹ-Tho (Định-Tường) và các gánh hát cải-lương có tục để
quê-quán của chủ gánh dưới tên gánh chớ thật ra thì ban cải-lương của Thầy Năm
Tú không phải chỉ diễn ở Mỹ-Tho không mà thôi.
Nhưng khoe xứ Mỹ-Tho ra thì hách một cây, bởi thuở ấy Cần-Thơ chưa to thì cái
thành-phố hạng ba VN, sau Sàigòn và Hànội là Mỹ-Tho rồi, chớ không còn tỉnh nào
hơn được.
Ban cải-lương của Thầy Năm Tú nổi danh nhờ tập-trung được nhiều đào kép giỏi mà
trội hơn hết về sau nầy là kép Năm Châu ngày nay cũng còn phong-độ.
Lẽ dĩ-nhiên là tuồng hát và bài ca của ban hát của Thầy Năm Tú được vô dĩa hết.
Dĩa hát nào cũng đều khởi-sự bằng câu nầy: „A-lô bạn hát cải-lương của Thầy Năm
Tú ở tại Mỹ-Tho, ca cho hãng Pathé-Phono nghe chơi“.
Nhớ bạn hát chớ không phải ban hát, có dấu nặng dưới chữ A, bạn có lẽ do bọn mà
ra.
Văn-chương thật là kỳ-lạ. Tại sao không hát cho thính-giả toàn-quốc nghe mà chỉ
hát cho hãng Pathé-Phono nghe ?
Và văn-chương tuồng-tích thì ... à thôi, xin không phê-bình, cứ trích thử một
câu để hồn ma của hãng Pathé-Phono thưởng-thức chơi:
„Than ôi! Cầu ván chung-chinh (chông-chênh) nhịp bước, còn cái giải Bích-Nguyên
lai-1áng giọt sương”
Văn-chương mùi-mẫn như vậy nên các bà các cô nghe thì mủi lòng rơi lệ hết ráo,
vì hay quá xá.
Thế là máy hát bán chạy như tôm tươi. Nam-kỳ-quốc đã bắt đầu giàu có được ba bốn
mươi năm rồi, sau hơn hai trăm năm lao-lực khẩn-hoang gây dựng, nên bắt đầu
hưởng-thụ.
Lần-lần các dĩa “Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho” được đưa vào thôn ổ và cái câu
khai-mào kỳ-khôi ấy được từ thành-thị đến thôn-quê thuộc làu và đọc lên chơi cho
vui miệng.
Ngày nay từ-ngữ “Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho” chỉ là cái gì xa-xí-phẩm lại quá thời
rồi. Chẳng hạn nói: “Cái cà-vạt của anh chắc đã sắm vào đời Thầy Năm Tú ở tại
Mỹ-Tho?”
Mấy năm trước, trình-diễn trong các đại-nhạc-hội, Trần-văn-Trạch thỉnh-thoảng
lại dùng cái tài nhại vô-địch của anh để nhại vài dĩa Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho,
khán-giả Sàigòn cười bể rạp, nhưng đồng-bào miền Bắc không hiểu gì cả. Xem bài
nầy xong, chắc ai cũng hỏi: “Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho” là cái gì?
Từ ba tháng nay, các bạn đã thấy rất nhiều hình bóng cũ của Sàigòn nửa thế-kỷ
trước, nhưng đây là lần đầu mà các bạn nghe dư-vang của thành-phố ấy thuở đó.
A-lô! Bạn hát cải-lương của Thầy Năm Tú ở tại Mỹ-Tho, ca cho hãng Pathé-Phono
nghe chơi! - Tuồng “Kỳ-duyên tao-ngộ”. A-lô!
Tăng ... tắng ...tằng ... tăng
Than thở than, đất rộng ông trời dài!
Ra, vô, lụy ứa châu mày!
BNL
Mã an toàn:
Sao Việt đồng loạt sốc, tiếc thương trước sự ra đi đột ngột của siêu mẫu, diễn viên Đức Tiến ở tuổi 44.
Ý kiến bạn đọc